Dementiecongres; presentatie van inzichten en oplossingen bruikbaar voor professionals

Dit is een bijdrage van Maaike Scholten, student HBO-V met een groot hart voor de ouderenzorg. Ze woonde in juni het congres Dementie bij en e-mailde het verslag dat ze er over schreef. Hartelijk dank Maaike!

Dementiecongres; presentatie van inzichten en oplossingen bruikbaar voor professionals

Dinsdag 2 Juni vond het dementiecongres plaats in de Reehorst te Ede. Een congres bedoeld voor alle verpleegkundigen en overige geïnteresseerden werkzaam in de zorgsector. Samen met Jeroen Boonstra en Wendolien Moorlag heb ik (Maaike Scholten) deelgenomen aan het congres. Via Saxion kregen studenten hbo-v de mogelijkheid met korting deel te nemen aan het congres. Voor mij als vierdejaars student, geïnteresseerd in de ouderenzorg, een uniek aanbod, waar ik dan ook graag gebruik van wilde maken.

Na een lange treinreis waren we bij aankomst wel toe aan een kop koffie. Na deze kop koffie al genietend in de zon te hebben opgedronken was het 09.30 tijd voor de dagopening.
Het congres werd geopend door dagvoorzitter Marcellino Bogers (auteur van het boek Humor als verpleegkundige interventie). Allereerst dag menig bezoeker op het verkeerde congres te zijn beland. Dit omdat dagvoorzitter ons welkom heette op ‘het Wondcongres’. Na wat geroezemoes wilde een aantal bezoekers de zaal al gaan verlaten, maar al snel bleek het om een grap te gaan van dagvoorzitter Marcellino Bogers. Na een korte, maar duidelijke opening was het tijd voor de ‘echte’ informatie, het plenaire ochtendgedeelte.

Het eerste thema van het congres was vrijheidsbeperking, psychofarmaca en probleemgedrag bij ouderen met dementie. Deze presentatie werd verzorgd door Sytze Zuidema, verpleeghuisarts en onderzoeker. In deze presentatie werden voornamelijk cijfers en resultaten naar voren gebracht uit onderzoeken naar thema’s als vrijheidsbeperking en psychofarmaca gebruik. De naar voren gekomen resultaten vond ik toch wel schrikbarend. Één op de drie beroepsbeoefenaren in verpleeg- en verzorgingshuizen worden wekelijks geconfronteerd met agressiviteit/ probleemgedrag van patiënten. Probleemgedrag zorgt in de praktijk vaak voor vervroegde opname en vervolgens voor stress/ ziekteverzuim bij verzorgend/ verplegend personeel. In de praktijk wordt weinig gekeken naar de oorzaak van probleemgedrag. Dit is dan ook direct de belangrijkste aanleiding waarom psychofarmaca in verpleeg- en verzorgingshuizen veelvuldig gebruikt worden. Zo blijkt uit onderzoek dat tweederde van de dementerende patiënten medicatie gebruikt voor gedragsproblemen, hoewel er vaak op ander manieren ook een goed resultaat bereikt kan worden. Uit experiment waarin 100 mensen behandeld werden met psychotica en 100 mensen werden behandeld met een placebo er in de eerste groep maar 20 mensen meer waren die verbetering vertoonden. Bij de groep met placebo bleek dan ook dat het geven van aandacht vaak al helpt.

Ook zitten er binnen verpleegafdelingen forse verschillen in het gebruik van psychofarmaca onder patiënten (variërend van 7% tot 69% van de patiënten op een afdeling). De grootste oorzaak van deze verschillen heeft te maken met de visie van een afdeling. Er zijn verschillende mogelijkheden die probleemgedrag eventueel kunnen oplossen. Voorbeelden hiervan zijn snoezelen, muziektherapie en realiteits oriëntatietraining. Meer informatie over het behandelen van probleemgedrag is te vinden op www.zorgvoorbeter.nl en www.innovatiekring.nl. 

Het tweede thema van de ochtend was ‘De heldere eenvoud van dementie’. Deze presentatie werd gegeven Huub Buijssen, auteur van 38 boeken over dementie en directeur van trainingsbureau Buijssen Training en Educatie. Huub Buijssen vertelde over de drie theorieën (in 1987 geïntroduceerd). Met deze theorieën doelt hij op de gestoorde inprenting en het oprollende geheugen, de afweermechanismen en het ‘kinds’ worden van het brein. Van elk van deze drie theorieën werden voorbeelden genoemd. Buijsen gaf een prachtig voorbeeld van hoe een dementerende kan reageren door de gestoorde inprenting. Wat we tot slot meekregen als basisregel van dhr. Buijssen; ‘Achter elke boosheid van een dementerende (of misschien zelfs elke cliënt) zit een verlangen’. Ik denk dat het belangrijk is om deze basisregel als verpleegkundige altijd in je achterhoofd te houden, zodat je hier in de praktijk mee aan de slag gaat. Meer informatie over Huub Buijssen en zijn trainingen is te vinden op www.traumaopvang.com.

De derde presentatie werd gegeven door Anneke van der Plaats en de titel was: ‘De werking van de hersenen bij dementerenden’ . Dr. Anneke van der Plaats is sociaal geriater, onderzoeker, docent en medeauteur van het boek ‘De wondere wereld van dementie’. De presentatie van Anneke van der Plaats is mij het meest bijgebleven van deze leerzame dag. Ik vind dat zij een geweldige uitleg gaf over het ziektebeeld dementie. Zij beschreef de hersenen van een mens in ware vier lagen. Deze vier lagen werden opgedeeld in twee delen, namelijk laag één en twee als de waarneming en emoties en laag drie en vier als het denkbrein. Vanuit het denkbrein worden de waarnemingen en emoties aangestuurd. Bij dementie is het denkbrein aangetast en zonder het denkbrein krijgt een mens als het ware een ‘pats-boem’ reactie. Het meest bijzondere aan de uitleg van Anneke van der Plaats vond ik de eenvoud, het was voor iedereen goed te begrijpen en daarom ook erg interessant.

Na de koffiepauze was het tijd voor een presentatie over pijn bij dementie. Deze presentatie werd gegeven door Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Vrij Universiteit te Amsterdam. Het pijnsysteem in de hersenen is op te delen in twee delen, namelijk het mediale pijnsysteem (dit heeft invloed op de manier waarop iemand lijdt onder de pijn) en het laterale pijnsysteem (hoe de pijn aanvoelt en de kwaliteit). Uit de presentatie kwam naar voren dat het belangrijk is dat mensen met dementie blijven bewegen, zodat het gebied in de hersenen actief blijft (door het krijgen van continue prikkels) zodat het pijnsysteem minder snel afbreekt. Wat voor mij ook nieuw was is dat er verschil zit in de waarneming van pijn bij de verschillende vormen van dementie.

Om 12.20 uur was het tijd voor de laatste presentatie van het ochtendprogramma: ‘De dementie als ideale prooi’. Deze presentatie werd gegeven door Philip Kooke, journalist en commentator bij NOS Studiosport. Daarnaast ook auteur van het boek ‘Ik laat je nooit in de steek. Hoe mijn vader Alzheimer kreeg en veranderde van patiënt in prooi’. Kooke vertelde zijn ervaringen met betrekking tot zijn vader die Alzheimer kreeg. Zijn vader werd vrij jong getroffen door de ziekte van Alzheimer, maar had gelukkig veel vrienden en familie om zich heen. Toch ging het mis, het karakter en zijn gedrag veranderden ingrijpend. Hij was veel angstig, maar kreeg ‘gelukkig’ steun van zijn ex-vriendin. Hij had steeds meer hulp nodig en werd uiteindelijk volledig afhankelijk van zijn vriendin. Zijn ‘vriendin’ krijgt hem uiteindelijk volledig geisolleerd van familie en beste vrienden, waardoor hij in een prooi veranderd. Door een in geheim voltrokken huwelijk is zijn vader naast zijn familie en vrienden ook beroofd van zijn kapitaal. Ik vond dit verhaal erg schokkend, onvoorstelbaar dat dit kan gebeuren. Uit dit voorbeeld blijkt dat hulpverleners een belangrijke functie hebben in het eventueel opsporen van ‘demente prooien’. Meer informatie over misbruik van dementerenden is te vinden op www.alzheimermisbruik.nl. 

Na deze laatste presentatie was het even tijd voor ontspanning, een cabaretvoorstelling van Marc Scheepmaker van de Comedy train.Ondanks dat het weinig te maken had met het thema van de dag ‘Dementie’, was het een goede en lachwekkende voorstelling, waar de meeste bezoekers erg om gelachen hebben.

Het middagprogramma bestond uit twee workshopsrondes waarbij je de keuze had uit zes workshops. De onderwerpen van de workshops waren:

• De wondere wereld van dementie
• Cognitieve stoornissen en het rijbewijs
• Dementie-vriendelijk design
• Dementie en pijn
• De heldere eenvoud van dementie
• Het voorkomen van probleemgedrag

Na enige twijfel heb ik gekozen voor de workshops ‘De wondere wereld van dementie’ en ‘Dementie en pijn’.

De eerste workshop ‘De wondere wereld van dementie’ werd gegeven door Bob Verbraeck (uitgever van het boek ‘De wondere wereld van dementie’ en trainer ouderenpsychiatrie). In deze workshop werd naast de werking van de hersenen vooral ingegaan op de oorzaak van gedrag van de dementerende. De omgeving veroorzaakt voor een groot deel het gedrag van de dementerende. Daarnaast zorgt stress ook voor verergering van het demente gedrag. Voor de ‘normale’ mens is het moeilijk te begrijpen wat er in het hoofd van een dementerende omgaat, Verbraeck gaf hier een mooi voorbeeld van; Iedereen heeft wel eens een moment dat je even niet meer weet wat je nou wou gaan doen, een dementerende heeft dit continue wat zorgt voor veel frustratie. Tijdens deze workshop werden veel tips gegeven over de manier van communiceren met de dementerende, wat erg bruikbaar is voor de praktijk. Er zijn drie soorten communicatie, verbale communicatie, non-verbale communicatie en paraverbale communicatie (de manier waarop iets wordt gezegd, toon, klank, enz). De verbale communicatie gaat bij mensen met dementie als eerst verloren, daarom is het erg belangrijk je vooral te richten op de non-verbale en paraverbale communicatie. Bij een dementerende is het belangrijk gebruik te maken van bijvoorbeeld plaatjes om je verbale communicatie te ondersteunen. Op het eind van de workshop werd nog een video laten zien waarop een hulpverlener een dementerende patiënt hielp bij het naar bed gaan, in deze video kwam duidelijk naar voren hoe je een dementerende zorgvrager niet moet communiceren. Het leek soms wat overdreven, maar in de praktijk kom je zulke situaties ook absoluut tegen.

De tweede en laatste workshop die ik heb gevolgd ging over Dementie en pijn. Deze workshop werd net als de presentatie van de ochtend gegeven door Erik Scherder. De workshop begon met een korte herhaling en een verdere toelichting van wat er de ochtend was verteld. Ik vond deze laatste workshop wat tegenvallen, het bracht voor mij niet veel meer nieuwe informatie dan wat ik deze ochtend had gehoord. Wat voor mij wel nieuw was dat een dementerende over het algemeen een hogere pijngrens heeft, waardoor pijn vaak in een later stadium pas wordt herkend. en dementerenden in een vergevorderd stadium met ernstige pijn hebben vaak een verhoogde bloeddruk en transpireren erg, waardoor pijn voor hulpverleners te herkennen is. Tot slot kregen we nog een aantal informatiebronnen voor richtlijnen mee waarmee pijn bij dementerenden makkelijk is op te sporen. Deze richtlijnen zijn te vinden op www.dementieinbeweging.nl en op http://prc.coh.org/pain-noa.htm zijn pijnschalen goed te gebruiken bij dementerende cliënten te vinden.

Terugkijkend op deze dag kan ik concluderen dat het nuttig is om als beroepsbeoefenaar een congres bij te wonen. Door het bijwonen van een congres kun je bestaande kennis opfrissen en weer nieuwe inzichten toevoegen aan je bestaande kennis. Ook is het bijwonen van een congres een mooie gelegenheid om kennis te maken met andere beroepsbeoefenaren en je zo te profileren. Ik ben van mening dat het voor beroepsbeoefenaren in opleiding goed is om een congres te bezoeken, niet alleen om meer kennis op te doen, maar ook om te netwerken. Op een congres lopen veel verschillende disciplines rond waaraan je veel kan hebben. Tijdens de presentaties en workshops ontvang je nieuwe informatiebronnen waar je ook bruikbare informatie vanaf kan halen.

Ik zelf kan de opgedane informatie goed gebruiken tijdens mijn stage. Ik ben namelijk bezig met het ontwikkelen van een zorgprogramma dementie en kan de opgedane informatie goed gebruiken voor het ontwikkelen van het zorgprogramma. Tot slot wil ik medestudenten op de hoogste stellen van de informatiebronnen opgedaan bij het congres, zodat ook zij hier gebruik van kunnen maken.

Tot slot wil ik iedereen nog wijzen op de naderende werkconferentie op 6 oktober a.s., met als thema de meerwaarde van de HBO-Verpleegkundigen in beeld: ervaringen met de eerste verpleegkundigen gerontologie geriatrie..