WCS Nieuws column ‘Ten eerste, doe geen kwaad’

Voor het juninummer van WCS Nieuws schreef ik een column.

Klik hier om deze te lezen. (PDF)

Reanimatie van de beroepscode? En een beetje gatenkaas.

Een verpleegkundige is in opspraak is geraakt nadat zij had besloten een stervende patiënt niet te reanimeren. De patiënt was ernstig ziek, maar had een ‘volledig beleid’ en moest aansterken in verband met een geplande operatie. De verpleegkundige had in haar 40 jarige loopbaan ernstig lijden zien ontstaan na reanimatie in dergelijke situaties. Ze vond dat ze dit haar patiënt niet aan kon doen, haar werkgever was het daar niet mee eens. Kunnen we leren van deze tragedie?

Wat vindt u?

Meningen zijn verdeeld: velen hebben compassie voor de beslissing van de verpleegkundige. Maar nog veel meer vinden dat ze terecht is ontslagen en oor het tuchtrecht is gekomen.

Ikzelf ben er nog niet uit. De wijze waarop sommigen haar aan de spreekwoordelijke boom wensen te knopen staat me echter totaal niet aan. Niet in de laatste plaats omdat ik denk dat er nogal eens een denkfout aan de overtuigingen ten grondslag ligt. Een veel gehoord argument van de voorstander van haar ontslag is namelijk:

er was een volledig beleid, dus ze moet reanimeren

Ik vraag me zeer sterk af of dat zo is. In paragraaf 2.5 van onze beroepscode lezen we:

Als verpleegkundige/verzorgende heb ik het recht om op grond van gewetensbezwaren te weigeren om mee te werken aan bepaalde (be)handelingen.
Dat betekent onder andere dat ik

• medewerking weiger aan (be)handelingen die mij in ernstig conflict brengen met mijn levensovertuiging of persoonlijk waarden- en normenbesef
• mijn gewetensbezwaren, waar mogelijk, tijdig kenbaar maak
• bij gewetensbezwaren de zorg gemotiveerd teruggeef aan mijn leidinggevende of, als er geen leidinggevende is, aan één van mijn collega’s
• als zelfstandig werkende, mijn gewetensbezwaren meld aan de zorgvrager (of andere betrokkenen) en zorg verleen totdat die overgenomen wordt
• wel de zorg verleen, die niet direct in relatie staat tot de handeling of ingreep waartegen ik gewetensbezwaren heb, tenzij die zorg ook door een collega wordt overgenomen.

Een overbekend voorbeeld van dergelijke gewetensbezwaren betreft natuurlijk meewerken aan euthanasie. Je staat als verpleegkundige in je volste recht als je bijvoorbeeld geen infuus wil inbrengen dat als doel heeft om een euthanaticum toe te dienen.

Maar geldt dat dan niet ook voor een mogelijke reanimatie die jij volslagen zinloos en inhumaan acht? Het is een situatie die m.i. véél vaker voorkomt. Tijd om de standaard onderwerpen in de ethieklessen aan te passen?

Gatenkaas

De verpleegkundige had al bij aanvang van de dienst door dat het niet goed ging met de man. Het was ook nog eens erg druk op de afdeling en moesten ze het met 25% minder personeel doen. Er lijken zaken te missen in de overdracht naar de verpleegkundige. Ze wist bijvoorbeeld niet dat de patiënt ingepland stond voor een operatie. Helaas lijkt het erop dat de verpleegkundige niet de beschreven stappen heeft ondernomen. Zou ze wel op de hoogte geweest zijn van de voorschriften in de beroepscode? (ik

Langzaamaan arrangeren zich zo de gaten in het gatenkaasmodel van incidenten… Een 40 jarige loopbaan als verpleegkundige eindigt in een nachtmerrie.

Wat nu?

Hoezeer een schuldvraag van belang is voor het tuchtrecht, voor ons als verpleegkundigen is het veel belangrijker wat dit betekent voor ons (toekomstige) eigen handelen.

Die invalshoek mis ik tot op heden nogal in het debat. In facebookdraadjes en op de website van Nursing valt het begrip ‘beroepscode’ niet éénmaal in ongeveer 200 reacties.

Hugo van der Wedden weet een andere spijker op de kop te raken in zijn twitterstream.

Het standpunt dat verpleegkundige altijd moeten reanimeren als er geen afspraak is: zo niet emancipatoir, zo schadelijk voor de beroepsgroep

— Hugo van der Wedden (@hugovdwedden) August 17, 2017

Wat vinden verpleegkundigen van….. dikke mensen?

Noem het obees, corpulent of zwaarlijvig. Maar dik zijn staat garant voor een bult narigheid. Het verhoogt de kans op allerlei ziekten en heeft een negatieve invloed op educatie, baansucces en persoonlijke relaties. In de westerse wereld wordt het – in weerwil van wetenschappelijk bewijs – vooral beschouwd als een eenzijdige tekortkoming, waarin zelfcontrole de missende component is.

Maar wat vinden zorgverleners er nu van? Beïnvloedt het tegenover zich hebben van een obese patiënt hun visie op die persoon? En hoe ziet het met de geleverde zorg?

van der Cingel in reactie op yours truly

Het verheugt mij zeer u te kunnen melden dat Margreet van der Cingel haar reactie op mijn serie over haar onderzoek (volgt u ‘m nog) online aan het zetten is. Hoe cool is dat! Als u niet weet waar dit allemaal over gaat, kijkt u dan hier, hier en hier. Het eerste deel van haar reactie leest u hier. Verplicht leesvoer zijn haar artikelen:

van der Cingel, M. (2010). Compassie in de verpleegkundige praktijk. een onderzoek naar de aard en betekenis van compassie voor chronisch zieke ouderen. Verpleegkunde, (4):18–25. [Fulltext PDF] [URL]

van der Cingel, M. (2009). Compassion and professional care: exploring the domain. Nursing Philosophy, (10):124-136. [PDF]

(van die laatste kunt u hier de Nederlandse versie lezen) Margreet, bedankt! Ik ben zeer benieuwd naar de volgende blogs en voel me vereerd met en door je reactie(s).

Compassie volgens van der Cingel: vier thema’s en een berg hersenen

Beter laat dan nooit, maar hier is deel drie van ‘Compassie volgens van der Cingel’. Deel 1 vind je hier, deel 2 hier. Van der Cingel voerde een onderzoek uit onder patiënten en verpleegkundigen naar de aard van compassie en schreef haar bevindingen op in o.a. Verpleegkunde.

In dit derde deel komen de vier thema’s aan bod die van der Cingel in haar artikel in Verpleegkunde (2010) beschrijft.

Compassie volgens van der Cingel: zeven dimensies

Zoals in het vorige artikel werd gesteld, herkende van der Cingel na analyse van haar interviews zeven terugkerende thema’s: dimensies van compassie. (van der Cingel, 2010) Volgens haar zouden deze houvast bieden om compassie ‘toe te passen’. Dat suggereert dat compassie methodisch is toe te passen. Het zien van het overzicht van deze dimensies brengt me weer helemaal terug in de lessen Relationele Vaardigheden:

Wetenschapsfilosofie voor beginners: Kunnen we de wetenschap vertrouwen

Deel 2 van ‘wetenschapsfilosofie voor beginners’ is ook online te vinden op Cryptocheilus weblog!

Wetenschapsfilosofie voor beginners: Kunnen we de wetenschap geloven?

Deel 1 kunt u hier vinden.

Ter informatie: de bovengenoemde blogpost is een vertaling van ‘alternative medicine: does belief exonerate?‘, een artikel op het onvolprezen Anaximperator blog. Sallaint: professor Arthur Schafer deed in het originele artikel inspiratie op voor een lezing. Die lezing (The ethics of belief) kunt u hieronder bekijken:

Wetenschapsfilosofie voor beginners: wat is Kennis?

Het werd weer eens tijd voor een digitale publicatie van uw aller. Surf daarvoor snel naar het fameuze Cryptocheilus weblog! Naast dat dit blog voor medi-Nederland überhaupt verplichte kost is, kunt u er nu terecht voor een vertaling van een van de beste blogposts die ik tot op heden heb gelezen: ‘Alternative Medicine. Does belief exonerate?‘, dat oorspronkelijk verscheen op het weblog Anaximperator. Ik heb hier een vertaling van in elkaar geprutst waarvan deel 1 verscheen onder de titel:

Wetenschapsfilosofie voor beginners: wat is Kennis?

Hoewel oorspronkelijk gericht op de hocus pocus van kwakzalverij, is het een document dat een veel bredere aandacht verdient.

Bestrijding der Kwakzalverij wérkt.

De trouwe lezer van Ars GeriatriCare – voor zover bestaand – weet dat ondergetekende een ronduit enorme hekel heeft aan ‘kwakzalverij‘. Nadat mijn vriendin ontdaan met een artikel over homeopathie voor nierpatiënten in ‘Dialoog’, het periodiek van de Nierpatiëntenvereniging Oost Nederland, op de proppen kwam waren de spreekwoordelijke rapen dan ook flink gaar.

We konden de strapatsen van auteur Hilhorst, homeopaat te Hengelo niet over onze kant laten gaan. Niet in de laatste plaats omdat verpleegkundigen de ethische plicht hebben op te komen voor de veiligheid en juiste informering van patiënten, die hevig in het gedrang zou kunnen komen door de informatie zoals geboden door Hilhorst. Mijn vriendin en ik hebben een – evidence based – brief opgesteld aan de NON. En met effect! Ze nemen stellig afstand van het stuk zoals nu al is te lezen op de website niernieuws.nl. Hulde aan de NON!

Lees meer bij uw aller Cryptocheilus.

Wie de schoen past, trekke hem af

Verpleegkundig en verzorgend Nederland buitelt over elkaar heen. Vanwege een HBO-V student. Nou ja, indirect dan, want de HBO-V student heeft een beste knuppel in een hoenderhoek gegooid: zij wenste een cliënt in de thuiszorg niet te voorzien in diens seksuele gerief. Of, om het wat duidelijk te stellen: het aftrekken van een cliënt vond zij buiten haar boekje gaan.

Wall of fame, wall of shame: Verpleegkundige heldin aangeklaagd door kwakdokter & co.

Rationaliteit. Een mooi woord. Naar mijn idee heeft het te maken met het weloverwogen gebruik van het volledige bereik van onze grijze massa. Ter illustratie: men kan als nationale beroepsorganisatie (lees: V&VN) rationele argumenten aanvoeren om studenten van een opleiding verpleegkunde te weigeren. Of niet natuurlijk. Men kan ook rationele argumenten gebruiken om een kwakzalvers-opleiding op ‘HBO-niveau’ goed te praten. Of niet. Men kan het RIVM bij de verkeerde rechtbank aanklagen voor het niet bieden van informatie die ze wél bieden. Ja ja. Irrationaliteit kent geen grenzen. Maar het allerleukste zijn natuurlijk rationele argumenten om pijlers van de samenleving te ondermijnen. In de rechtszaal. Een kleine opsomming:

Ben Goldacre werd aangeklaagd door Matthias Rath. (Rath heeft een deftige vinger in de pap gehad waarmee duizenden levens zijn vergiftigd in Zuid-Afrika ten tijde van Thabo Mbeki, diens onlangs overleden minister van Gezondheid en hun ronduit belachelijke HIV-politiek) Lucia de B. werd aangeklaagd en schuldig verklaard op basis van het relaas van een non-expert in statistiek en zag haar leven verpest worden. Gelukkig werd deze rechterlijke dwaling, veel te laat, rechtgezet. Simon Singh maakte een rationeel argument tegen chiropractors die, de immense ironie ten spijt, ‘bogus claims’ gebruiken om middels een rechtszaak vrijheid van wetenschappelijke kennisuiting te ondergraven.

En zo kunnen we waarschijnlijk wel even doorgaan. Een vrij recent, maar enigszins aan mijn aandacht ontsnapt nieuw hoofdstuk in het boek ‘Hoe goed zorgverlenersgedrag om zeep te helpen’ vinden we in Winkler, Texas (VS) en wordt (o.a.) beschreven door ‘Orac’ op zijn uitstekende  weblog ‘Respectful Insolence‘.

Laat me u even bijpraten:

V&VN doet ethiekje en zegt: weiger die student! Ik zeg: terug naar de tekentafel!

Gisteren las ik vanuit verpleegkundige hoek enkele interessante dingen over boerka’s, het wassen van mannen, respect voor irrationele ideeën, het weigeren van studenten voor de opleiding verpleegkunde en gewetensbezwaren. Het begon op nursing.nl waarop een standpunt van V&VN wordt aangegeven:

Meest misselijkmakende onderzoek van 2009: Rape with Extreme Violence: The New Pathology in South Kivu, Democratic Republic of Congo

De feestdagen. We vieren een gezellig samenzijn met familie, de geboorte van een religieus idool of het ong. 14miljardste rondje dat de aarde om de zon heeft gemaakt. We stoppen ons vol met voedsel, drank en de beste wensen. Wat hebben we het goed: vrede op aarde en in de mensen een welbehagen.

Fuck dat.

Is Hyves verantwoordelijk voor aangeboden gezondheidsinformatie? Of: de schaduw van Health 2.0.

De wereld van internet heeft onlangs een op z’n minst interessante ontwikkeling ondergaan: het vrije downloaden van films en muziek wordt in toenemende mate aan banden gelegd door justitie. Ik heb hier gemengde gevoelens over, maar gisteravond schoot me wat anders te binnen.

Kluun is gek. Het atheïsme dood.

Als niet-gelovige en vegetariër is kerst voor mij een enigszins vreemde aangelegenheid: de mij vroeger aangeleerde gedachte aan kerst – de geboorte van Jezus – zegt me weinig meer en de tonnen vlees die tijdens kerst verorberd worden hebben voor mij weinig met ‘vrede op aarde’ te maken. Het zal wel meer slaan op het ‘in de mensen een welbehagen’.

Wellicht uit enige frustratie, maar ik dacht: laat ik het eens over een andere boeg gooien. Daarom het volgende schrijfsel, dat ik enige tijd geleden opzette na het lezen van het boekje ‘God is gek’. Het boekje is geschreven door Kluun, het inmiddels overbekende schrijversbegrip dat ‘Komt een vrouw bij de dokter’ en ‘de Weduwnaar’ uitpoepte. Hoewel ze beide naast me in de boekenkast staan, heb ik ze zelf niet gelezen. Vriendinlief verslond ze. Ieder z’n ding denk ik. Maar ‘God is gek’ heb ik wel gelezen. Gaat ook snel, met nog geen zestig pagina’s en een wat egotrippende maar humoristische stijl van schrijven.

Mag ik even huilen? Of: cabaret meets verpleegkunde (feat. Wiezewozo)

Bezinning. In de woelige wereld van de verpleegkunde een welkome gast, al zou ‘ie wat vaker langs mogen komen. Gelukkig hebben twee verpleegkundestudenten van Saxion Enschede de handen uit de mouwen gestoken en een bijzondere activiteit op poten gezet. Samen met theateratelier Wiezewozo organiseerden en verzorgden ze:

Mag ik even huilen?

Een programma over afscheid nemen waarbij gehuild, gelachen en gegruwd mag worden. Een directe confrontatie met eindigheid van het leven en de betekenis daarvan voor jou in de zorg!

Niets teveel gezegd. Gisteren vond de voorstelling plaats en dit is een impressie van een geslaagde avond:

Europese Pinguïnlogica en het homohuwelijk

Pinguïns hebben het logischerwijs maar moeilijk. Net als sommigen christenen in Europa. Althans, die mening ben ik toebedaan, zeker na het lezen van de gedachtenspinsels van de mensen achter ‘Europe 4 Christ‘ (E4C). De initiatiefnemers van de stichting maken zich hard voor de verwerkelijking van democratische (*kucht*) idealen in geheel Europa:

“Europa voor Christus!” werd opgericht door christenen van verschillende denominaties als antwoord op de discriminatie t.o.v. christenen in onze tijd.

Waarom kucht Bram daar zo tussen haakjes bij? Dat is toch een goede zaak, terugdringen van discriminatie? Zeker, maar laat ik u de adders onder het gras ook meedelen. Daaruit blijkt m.i. een beeld waarvan de tenen krom in de schoenen komen te staan. Ten eerste omdat de strekking van ideeën ronduit walgelijk is te noemen, ten tweede omdat er helemaal niets overblijft van hun logica na enige beschouwing. Mensenrechten gaan me aan het hart en om een of andere reden het homohuwelijk (waar de rest van deze blogpost over zal gaan) helemaal. Ik zie het als een groot verworven goed dat dit in Nederland behoort tot onze vrijheden. Anyway: kucht u even mee onder de streep?

Vaccineren… Daar gaan we weer.

Afgelopen week heb ik, op de valreep, een aanvraag voor vaccinatie tegen de seizoensinfluenza ingeleverd op mijn stage-instelling. Die is nl. first in line. Daarna komen de twee prikjes tegen de Nieuwe Influenza A/H1N1. Dat het flink rumoerig is rondom die vaccinaties behoeft verder geen onderbouwing lijkt me. Alle media stonden er de afgelopen tijd bol van en met name de nieuwe telg in de humane influenza familie was daarbij onderwerp van discussie. De vele bomen in het land van epidemiologie, toxicologie, virologie en ethiek doen het zicht op het bos waarin de zorgverlener z’n weg moet vinden bijkans de das om. Mijns inziens is er echt ook veel moois te vinden. 

Om af te trappen het weblog Effect Measure: Mandatory swine flu vaccination for health care workers: I change my mind. De auteurs van dit weblog (epidemiologen) geven een visie op de zin en onzin van verplicht vaccineren van zorgverleners. Alhoewel de auteurs van mening zijn dat je niet laten vaccineren onethisch en onprofessioneel is, slaan ze enkele flinke deuken in het verplicht stellen ervan. Persoonlijk ben ik niet tegen een verplichting, maar zie er zeker pragmatische problemen in. Met name de aversie tegen overheid en vaccinatie die zou kunnen ontstaan lijkt me problematisch.  Op die manier zou het kind met het badwater weggegooid worden, doordat rationele argumenten op de achtergrond komen te staan.

Dat rationele argumenten en aversie overigens absoluut niet hand in hand gaan blijkt uit de reacties op een artikel op nursing.nl. ‘Niet vaccineren tegen H1N1 onprofessioneel’, zo wordt er gekopt. Hans Hoeken van het UMC Radboud is aan het woord en legt de vinger uitstekend op een zere plaats: confirmation bias. Beslissingen worden niet gebaseerd op gevonden argumenten, maar argumenten worden gevonden op basis van reeds genomen beslissingen, aldus Hoeken. Goed voorbeeld daarbij is de HPV vaccinatie campagne, waar scare tactics  door anti-vaccinatieguru’s tot in de finesse zijn uitgebuit. De argumenten van de NVKP zijn om te janken, maar op één of andere manier heeft het gedachtengoed postgevat. M.a.w. als je al argwanend tegenover vaccineren staat is de kans groot dat argumenten die het tegendeel aangeven het ene oor in en het andere weer uit gaan. Acupunctuur blijft voor mensen die er in geloven werken, hoeveel onderzoek ook duidelijk heeft aangetoond dat het niet meer dan een placebo is.

Een skeptische grondhouding aannemen lijkt me daarom het beste. Deze veronderstelt immers dat ook de eigen standpunten aan kritische reflectie moeten worden onderworpen. Waarom ben ik voor? Een belangrijk argument wordt gevormd door de wetenschap: vaccinatie is voor mij als gezonde volwassene een effectief en veilig middel om influenza te voorkomen, de beschikbare wetenschappelijke gegevens wijzen door absoluut op. Alhoewel ik in de genoemde valkuilen der bias terecht kan komen: ik heb redelijk wat gelezen over influenza en ben tot die conclusie gekomen. Vaccinatie is evenwel geen panacee! Naast het vaccineren blijft het belangrijk om bijv. handen te wassen en goed te screenen op besmettingen, maar dat deed men als het goed is toch al… 

Geroeptoeter over de vaccinatie en influenza is echter niet van de lucht. De commentsectie van het artikel op nursing.nl bevestigt de stelling van Hoeken nl. fantastisch. Ieder bekend – en dood – paard wordt van stal gehaald: levensgevaarlijk die vaccinatie, het is een complot, verpleegkundigen die roken zijn ook fout en ga zo maar even door. Een cursus logica zou niet misstaan. HBO opgeleide mensen zouden zelf wel in staat zijn om onderzoek te doen naar het hoe en waarom. Dat is immers een HBO-competentie! We zijn autonoom en professioneel genoeg. Jannes Koetsier, arts (in ruste?) en vaandeldrager van patiëntrechten heeft toch aardig aangetoond niet competent te zijn. Een arts. Misschien geldt de competentie niet voor universitair geschoolden, maar zomaar aannemen dat iedereen met een HBO kwalificatie dergelijke zaken zelf kan onderzoeken lijkt me een wassen neus. Helemaal als het gaat om een zaak waarin niets simpel is, zelfs de simpele dingen niet. Zoals influenza. Hang handgeldispensers op in een gevangenis en de gedetineerden doen zich te goed aan de alcohol erin. Met alle gevolgen van dien.

Ondertussen woekert de epidemie rustig voort en komt het influenza seizoen eraan. De Nieuwe Influenza H1N1 is een nasty bugger, maar van meer mortaliteit en morbiditeit dan bij seizoensinfluenza lijkt nog geen sprake. Maar ook dat zegt nog weinig. Mutaties in eiwitten die de replicatie van influenzavirussen (PB2) beïnvloeden zijn bekend. In Nederland dus, zo lezen we op het Cryptocheilus Weblog. Waar een klein land groot in kan zijn! Vooralsnog is de mutatie niet bijzonder gevaarlijk, maar de link naar een meer donker scenario is zeker aanwezig.

Ik tel m’n zegeningen pas volgend jaar, zo rond mei. In 1918 deed zich nl. een soortgelijk patroon voor, met een milde griep in de zomermaanden. Mocht het achteraf allemaal meevallen: ik hoop het van ganser harte. Maar op het moment is er sprake van veel koffiedikkijkerij. Intussen neem ik gewoon drie prikjes: snel, safe en simpel. De kans dat ik de influenza zal krijgen wordt daardoor sterk verkleind, de kans dat ik er door gevloerd wordt nog kleiner en de kans dat ik gevloerd wordt door het vaccin is astronomisch klein. Nu dus nog een vaccin dat koppijn t.g.v. niet-steekhoudende argumenten van zogenaamd competente mensen voorkomt. Vindt u dat grof? Laat uw reactie gerust horen. Maar om het te stellen hoef ik mezelf niet eens competent te noemen: het niveau van veel argumenten tégen vaccinatie is gewoon bedroevend.

Voor of tegen: doe het op goede grond. Lang leve de skepsis.

Homoseksualiteit; geen ziekte, geen behandeling. SO STOP PRAYING THE GAY AWAY

Toen ik na het opstaan vanmiddag (vakantie!) mijn RSS feeds opstartte had ik even zo’n moment van DOH! Via de website van MedNet lezen we nl. het volgende: Amerika stopt met therapie tegen homoseksualiteit. Om een of andere reden boeit de kwestie van homorechten me mateloos. Waarom dat precies zo is weet ik niet, maar ik denk dat het lezen van enkele van Bertrand Russell’s essay’s, die dateren van de eerste helft van de twintigste eeuw, er iets mee te maken heeft. Ook een interesse in kwakzalverij is er debet aan.

Hoe kan je dit werk doen zonder het ‘mee naar huis te nemen’?

Onlangs hadden mijn vriendin en ik een interessante discussie over het ‘mee naar huis nemen’ van gebeurtenissen tijdens het werk als zorgverlener. Zelfs de geringste ervaring in de zorg levert een pletora aan indringende gebeurtenissen op. Van de met-spoed-opgenomen-demente-mevrouw die zich angstig afvraagt waarom ‘ze er niet uit mag’ (de kinderen moeten immers naar school!), tot het op gruwelijke wijze overlijden van patiënten en een ‘tentamen suïcide’ (poging tot zelfdoding) die je om 7 uur ’s ochtends volledig ‘am ende’ aanstaart. De verhalen van mantelzorgers, die jarenlang gevecht leveren met de WMO voor iets simpels als een aangepaste rolstoel voor ernstig gehandicapte mensen.